Rationeel gezien weten we ook wel dat kritiek, mits het op een constructieve manier wordt gegeven, ons juist vooruit helpt. Maar waarom doet het toch altijd een beetje pijn en schieten we als eerste reactie toch vaak in de verdediging? De schuldige is ons brein – die ziet feedback als een bedreiging. Hoe zorgen we ervoor dat we feedback juist gaan zien als het cadeautje dat het daadwerkelijk is?

Wat komt aan bod:

  1. Feedback een cadeautje?
  2. Dit gebeurt er in je brein bij kritiek
  3. Omgaan met kritiek: zo ga je de natuurlijke reactie van je brein tegen
  4. Kortom: feedback is een kans en geen bedreiging
  5. Veelgestelde vragen over omgaan met kritiek

Feedback een cadeautje?

Het liefst krijgen we natuurlijk de hele dag door complimenten. Het maakt niet uit of het van onze baas, collega’s, vrienden of partner komt; positieve feedback is altijd fijn. Maar hoewel het zeker goed is om te horen wat je goed hebt gedaan, heb je er eigenlijk veel meer aan om te horen wat er beter kan. 

Afhankelijk van de gegeven feedback zal je efficiënter zijn, minder fouten maken of je prestaties verbeteren. Het is in ieder geval een kans om te groeien en om jezelf en je werk te verbeteren, één die je niet had gekregen als de ander geen kritiek had gegeven. 

omgaan met kritiek

Dit gebeurt er in je brein bij kritiek

Nu je dit artikel leest op een moment dat je geen feedback krijgt, kun je bovenstaande informatie waarschijnlijk beamen. In veel gevallen maakt feedback je inderdaad beter. Toch is deze kennis vervlogen op het moment dat je daadwerkelijk kritiek krijgt. Dat komt omdat het een oer-respons activeert: de welbekende fight, flight of freeze-respons. 

  1. Fight-respons: je schiet in de verdediging en wordt misschien zelfs kwaad.
  2. Flight-respons: je luistert niet naar de feedback van de ander en vermijdt in het vervolg deze persoon of dit soort werkzaamheden.
  3. Freeze-respons: je reageert niet op de feedback en keert naar binnen toe, je ziet het als een bevestiging dat je inderdaad niet goed werk levert.

Omgaan met kritiek: de psychologie erachter

Waarom reageert je brein op deze manier? Het belangrijkste doel van je brein is overleven. Daarom heeft je amygdala (een onderdeel van je brein) de taak gekregen om potentieel gevaar op te sporen. En laat je amygdala kritiek nou als gevaar zien, omdat het kan leiden tot sociale uitsluiting. Dit kon in de oertijd je overlevingskansen natuurlijk sterk verminderen, dus is het logisch dat je brein op deze manier reageert.

Daar bovenop zijn er nog twee cognitieve biases, zoals dat genoemd wordt in de psychologie, aan het werk, waardoor je slechter kunt omgaan met kritiek. Je brein gaat er eigenlijk altijd vanuit dat je gelijk hebt én je brein focust zich eerder op negatieve informatie dan positieve.

Al deze factoren samen zorgen ervoor dat we allemaal slecht kunnen omgaan met kritiek. 

omgaan met kritiek

Omgaan met kritiek: zo ga je de natuurlijke reactie van je brein tegen

Goed, we weten nu dat iedereen het lastig vindt om met kritiek om te gaan, en dat we niet een of andere ‘niet tegen kritiek kunnen stoornis’ hebben. Maar hoe ga je deze natuurlijke reactie van je brein tegen? 

1. Laat de feedback bezinken 

Het bewust zijn en begrijpen van de manier waarop je brein met feedback omgaat is al een goede eerste stap, omdat je deze reactie vervolgens bewust kunt registreren én actief kunt tegengaan. De volgende keer dat je in de verdediging wil schieten of de persoon vervolgens uit de weg wil gaan, geef je jezelf de tijd om de feedback te laten bezinken en je ‘verstandige’ brein weer het roer te laten overnemen.

Dit kan door simpelweg 4 seconden diep in te ademen en vervolgens rustig uit te ademen – een seintje aan je brein dat er geen reden voor stress is. Als je meer tijd nodig hebt, is dit echter ook niet erg.

Het beste wat je dan kunt doen is dit aangeven en bijvoorbeeld een nieuw moment afspreken waarop jullie de feedback verder bespreken. Dit geeft je de tijd om die eerste oer-respons te tackelen en rationeel na te denken. 

omgaan met kritiek

2. Vraag om feedback

Om beter te kunnen omgaan met kritiek, kun je ook om feedback vragen. Hierdoor kun je oefenen met het uitschakelen van die eerste vecht, vlucht of bevries-reactie, en behoud je vooral de controle. 

Zo kun je bijvoorbeeld vragen om tips en tops, waardoor je meteen ook positieve feedback hoort, of kun je vragen om 360 graden feedback, waarbij je feedback van meerdere mensen krijgt. Door middel van een 360 graden feedback formulier krijg je bijvoorbeeld van leidinggevenden, directe en indirecte collega’s en klanten kritiek, waar je nog meer aan hebt. 

3. Reageer assertief op feedback 

Assertief reageren op kritiek, wat bedoelen we daarmee? Assertief zijn betekent voor jezelf opkomen zonder de gevoelens en belangen van een ander uit het oog te verliezen. Op het gebied van feedback betekent het dat je aandachtig naar de ander luistert, doorvraagt en vervolgens besluit wat je ermee gaat doen. 

Het kan namelijk ook zijn dat je niets met de feedback doet. Niet alleen feedback ontvangen is lastig, ook feedback geven, waardoor de ander lang niet altijd met constructieve feedback komt waar je echt iets aan hebt. Dit probeer je zoveel mogelijk te voorkomen met doorvragen en een constructief gesprek voeren, maar soms blijft dit toch het geval. 

Of misschien verschillen jullie wel gewoon van mening over hoe iets op de beste manier aangepakt kan worden. Het is ook helemaal oké om niets met kritiek te doen, mits je hier bewust over hebt nagedacht en eerlijk naar jezelf toe bent geweest.

omgaan met kritiek

4. Volg een training omgaan met kritiek 

Met onze 1-daagse training Feedback Geven krijg je niet alleen antwoord op de vraag: ‘Hoe ga je om met iemand die niet tegen kritiek kan?’, maar ook ‘Hoe ga ik beter met kritiek om?’ Gedurende de dag krijg je praktische handvatten waardoor je in het vervolg feedback als cadeau gaat zien, voor jezelf én de ander. Je kunt de kennis meteen inzetten, zowel op je werk als thuis, waardoor je beter kunt omgaan met kritiek van je partner, je vrienden en van je collega’s. 

Reken op veel oefenen door middel van rollenspellen, want je leert niet omgaan met kritiek uit een boek, maar door het veel te doen en ervaren. 

Kortom: feedback is een kans en geen bedreiging

Door bewust om te gaan met kritiek en jezelf de tijd te geven om te reageren zonder in je oer-instincten te schieten, creëer je een kans om te groeien. Feedback is namelijk niet alleen bedoeld om fouten aan te wijzen , maar vooral om je bewust te maken van verbeteringen. Wanneer je je brein traint om feedback niet als een bedreiging te zien, en jezelf de ruimte geeft om rationeel te reageren, zal feedback steeds waardevoller zijn. 

Meer tips?

Of volg onze social media kanalen om dagelijks handige inzichten op je tijdlijn voorbij te zien komen. Op onder andere Instagram en Pinterest krijg je handvatten om effectiever te communiceren en werken. 

Veelgestelde vragen over omgaan met kritiek

  • Hoe moet je reageren op kritiek?

    Reageer op kritiek door aandachtig te luisteren naar wat er gezegd wordt, zonder direct in de verdediging te schieten. Neem even de tijd om de feedback te laten bezinken, zodat emoties niet de overhand krijgen en je een rationele reactie kunt geven.

  • Hoe reageer je op harde kritiek?

    Bij harde kritiek is het belangrijk om kalm te blijven en niet meteen emotioneel te reageren.  Geef jezelf de tijd om de kritiek te verwerken, bijvoorbeeld door even diep adem te halen. Als je meer tijd nodig hebt, kun je dit aangeven en een nieuw moment afspreken waarop jullie het gesprek vervolgen.

  • Waarom kan ik niet zo goed tegen kritiek?

    Bijna niemand kan goed tegen kritiek, en dat komt door de manier waarop ons brein werkt. Vanuit de oertijd ziet ons brein kritiek nog steeds als een bedreiging, waardoor de fight, flight of freeze-respons wordt getriggerd.

  • Waarom ben ik zo gevoelig voor kritiek?

    Iedereen is gevoelig voor kritiek, maar omgaan met kritiek als HSP (high sensitive person) kan nog lastiger zijn. Het zenuwstelsel van een hoogsensitief persoon is namelijk veel gevoeliger, waardoor je alles veel intenser voelt. Kritiek kan dan ook nog harder binnenkomen.

  • Waarom is omgaan met kritiek belangrijk voor persoonlijke groei?

    Omgaan met kritiek is belangrijk voor persoonlijke groei omdat het je de kans geeft om jezelf te verbeteren en te ontwikkelen. Feedback, ook juist als het negatief is, biedt waardevolle inzichten. Door open te staan voor kritiek leer je van je fouten, vergroot je je zelfbewustzijn en krijg je de mogelijkheid om je vaardigheden en gedrag te verbeteren. Vragen voor feedback is daarom ook een goed idee.

  • Hoe kan ik onderscheid maken tussen opbouwende en destructieve kritiek?

    Opbouwende kritiek is concreet, gericht op verbetering en wordt op een respectvolle manier gegeven. Destructieve kritiek daarentegen is vaak vaag, negatief en kan persoonlijk overkomen. Het is vaak gericht op het aanvallen van je karakter in plaats van op het verbeteren van je prestaties. Deze kritiek is meestal niet constructief en biedt geen nuttige oplossingen of suggesties voor verbetering.

  • Wat zijn effectieve manieren om rustig te blijven bij het ontvangen van kritiek?

    Een effectief bewezen manier om rustig te blijven bij het ontvangen van kritiek is door rustig en diep in en uit te ademen, waardoor je een seintje aan je hersenen geeft dat er geen reden is voor stress. Ook helpt het om aan te geven dat je even de tijd nodig hebt om de feedback te verwerken.

  • Hoe kan ik kritiek zien als een kans om te leren in plaats van een aanval?

    Kritiek zien als een kans om te leren in plaats van een aanval, begint met het begrijpen van de manier waarop je brein reageert op feedback. Het is belangrijk om te realiseren dat kritiek een kans biedt om te groeien en je prestaties te verbeteren. Door even de tijd te nemen om de feedback te laten bezinken en rationeel na te denken, kun je de natuurlijke reactie van je brein verminderen en de feedback objectief bekijken.

  • Hoe reageer ik professioneel op kritiek in de werkomgeving?

    Professioneel reageren op kritiek in de werkomgeving begint met het rustig en respectvol luisteren naar de feedback. Geef de ander de ruimte om hun punt te maken zonder te onderbreken. Reageer met een open houding, bijvoorbeeld door de ander te bedanken. Als iets niet helemaal duidelijk is, vraag dan op een beleefde manier om verduidelijking.

  • Wat kan ik doen als de kritiek onterecht of onduidelijk lijkt?

    Als kritiek onterecht of onduidelijk lijkt, is het belangrijk om door te vragen, bijvoorbeeld naar concrete voorbeelden. In sommige gevallen blijft kritiek onterecht. Het is niet altijd nodig om iets met feedback te doen, als je eerlijk naar de kritiek hebt gekeken en tot deze conclusie bent gekomen.

  • Hoe kan ik vragen om verduidelijking zonder defensief over te komen?

    Vragen om verduidelijking zonder defensief over te komen, ligt vooral aan de manier waarop je om verduidelijking vraagt. Maak duidelijk dat je openstaat voor feedback en bereid bent om te leren, maar dat je zeker wil zijn dat je de feedback begrijpt. Gebruik een rustige en neutrale toon, en zeg bijvoorbeeld: ‘Dank je wel voor je feedback, kun je wat meer specifieke voorbeelden geven zodat ik het beter kan begrijpen?’

  • Hoe ga ik om met kritiek van mensen die belangrijk voor me zijn, zoals familie of vrienden?

    Probeer naar de inhoud van de feedback te luisteren in plaats van je te laten beïnvloeden door je gevoelens. Stel vragen om de feedback beter te begrijpen en vraag naar concrete voorbeelden. Zorg er ook voor dat je je eigen grenzen aangeeft als de kritiek niet constructief is, maar doe dit op een respectvolle manier. Het is belangrijk om open te staan voor hun mening, maar tegelijkertijd duidelijk te maken dat je waarde hecht aan respectvolle communicatie.

  • Welke technieken helpen mij om mijn zelfvertrouwen te behouden bij het ontvangen van kritiek?

    Wees mild voor jezelf, want iedereen maakt fouten, en beschouw kritiek als een kans om je vaardigheden te verbeteren. Herinner jezelf ook aan je sterke punten en zie feedback niet als een persoonlijke aanval. Blijf kalm door even diep adem te halen en vraag om verduidelijking als de feedback onduidelijk is, zodat je de situatie objectief kunt bekijken.

  • Hoe kan ik reflecteren op kritiek en deze constructief gebruiken voor verbetering?

    Neem de tijd om na te denken over de specifieke punten die genoemd worden, zonder meteen in de verdediging te schieten. Vraag jezelf af: ‘Welke aspecten van de feedback zijn nuttig?’ en ‘Hoe kan ik dit toepassen om mezelf te verbeteren?’ Het is ook waardevol om te evalueren of de feedback klopt door het te vergelijken met andere meningen of je eigen observaties.

Wie zijn wij? | Tijdwinst.com

Tijdwinst is een trainingsbureau dat zich richt op het bevorderen van effectiever (samen)werken. We bieden een breed scala aan (online) trainingen door heel Nederland, zoals timemanagement, assertiviteit, gesprekstechnieken en snellezen. Ben je benieuwd naar meer? Bezoek onze websites, blogs of meld je aan voor een van onze (digitale) trainingen!