Je denkt een ander (en vaak vooral ook jezelf) te helpen met een leugentje om bestwil. Een minimale verbuiging van de werkelijkheid, die de boel net een beetje opleukt. “Om bestwil”! Maar werkt dat wel zo? De geleerden zijn eruit en hebben een handige 3 vragen-check voor je gemaakt.

Wat komt aan bod:

  1. Wat is een leugentje om eigen bestwil?
  2. Wat een leugentje werkelijk oplevert
  3. Check jouw leugentje om bestwil
  4. Eerlijke feedback om bestwil
  5. Dus: lieg niet
  6. Veelgestelde vragen over een leugentje om bestwil

Wat is een leugentje om eigen bestwil?

“Naar de kapper geweest? Leuk!” – “Ik vertrek nu” – “Ai, nee vrijdagavond heb ik al iets” – “Ik zie je berichtje nu pas” – “Nee hoor, staat je goed” – “Ach, de klant heeft die misser vast niet gemerkt”.

Het is een leugentje om bestwil voorbeeld. Een uitspraak die de werkelijkheid net iets ombuigt, omdat je denkt dat je de ontvanger daarmee van dienst bent. Je verrooskleurrigt of minimaliseert zaken, om een ander te sparen. Dénk je.

En ze komen dus in alle vormen, geuren en kleuren. Eentje om een vriendin te sparen die niet echt een knap kindje heeft. Eentje om de ander de illusie te geven dat je wel op tijd gaat komen (en misschien jezelf ook). Of eentje om een ander het idee te geven dat hij iets goed heeft gedaan, terwijl het beter kon.

Het is menselijk, hoor. Natuurlijk doe je het.

Je bent een sociaal dier en geaccepteerd worden door de kudde is je alles waard. Geen flauwe veroordeling, maar een heel natuurlijk gegeven. Het zit diep in je oerinstinct om er alles aan te doen om te overleven, en dus niet uit de groep gekickt te worden. Dus moet je iedereen tevreden houden en jezelf redden.

Ergo: negativiteit, kritiek of slecht nieuws moet te allen tijde vermeden worden.

Die reden bevat alleen één grote denkfout: je helpt de ontvanger, noch jezelf, er een steek verder mee. Het keert zich vooral tegen je, en helpt een ander van de regen in de drup. Lig je alsnog uit de kudde en de ander ligt achterop.

Stel je maar eens voor dat je collega net een presentatie heeft gegeven. Het is duidelijk dat er veel tijd in is gestoken, maar het verhaal was rommelig en kwam niet helemaal over. Na afloop kijkt hij je hoopvol aan en vraagt hij wat je ervan vond.

Waarschijnlijk krijg je de neiging om een leugentje om bestwil te geven. “Goed hoor, lekker vlot en fijn dat er ondersteunende grafieken te zien waren!” Want je wilt hem niet kwetsen. Wilt dat hij jou als een fijne collega ziet.

Maar wat als hij diezelfde presentatie morgen aan een klant moet geven? Dan ben je opeens niet meer zo’n fijne collega. Dan had je hem beter op dat moment kunnen kwetsen, omdat dit nu veel erger is. Daar had je jezelf én de ander veel verder mee geholpen.

Wat een leugentje werkelijk oplevert – volgens Harvard

Dat is geen belerend cliché, maar een bewezen statement – door onderzoekers van Harvard Business Review, die er voor hun onderzoek 7 studies naar deden, onder 2000 deelnemers.

Een “paternalistische leugen” noemen zij een leugentje om bestwil. Wat volgens de definitie betekent dat je een leugen vertelt om een keuze voor een ander te maken, waarvan je denkt dat die het beste is voor diegene. Daarmee beperk je echter de vrijheid of autonomie van die persoon om zélf te bepalen wat het beste voor hem is.

Door een leugentje om bestwil te vertellen bepaal je dus voor een ander wat goed voor hem is (en voor jezelf), waarmee je de ontvanger het recht ontneemt om voor zichzelf te bepalen wat het beste is. Je doet een aanname, omdat jij denkt dat je het beter weet. Denkfout!

Een denkfout die je niet in dank afgenomen, blijkt uit de studies. Want of je leugen nu goed (zoals bedoeld) of slecht uitpakt voor de ander: iemand wil altijd zelf de keuze hebben en nooit betutteld (jij bepaalt voor de ander) en belogen (om bestwil of niet, het blijft een leugen) worden.

De reactie op een ontdekte leugen om bestwil, is daarom volgens het onderzoek letterlijk: “Sterke wrok”.

Niet wat je wilde bereiken met je leugentje. Check daarom even wat je zegt, en of je dat beter anders kunt aanpakken, voordat je er weer een leugen uitsputtert.

Check jouw leugentje om bestwil – in 3 vragen

Testen of jouw uitspraak zo’n “paternalistische leugen” is kán namelijk. Razendsnel, voordat je hem automatisch meedeelt, zoals je dat tot nu toe vaak deed. Met deze 3-vragen check van dezelfde Harvard onderzoekers:

  1. “Kun je met zekerheid zeggen dat de meeste mensen beter af zijn met de uitkomst door liegen, dan met de uitkomst door waarheid? Zo niet, vertel de waarheid.”
  2. “Weet je of de persoon met wie je communiceert comfort verkiest boven oprechtheid? Zo niet, ga voor oprechtheid.”
  3. “Ben je er zeker van dat het doelwit van je leugen weet dat jij het doet in hun beste belang? Zo niet, dan is elke poging om je leugen te rechtvaardigen onterecht.”

Geen wereldschokkende vragen, maar vragen die je even bewust maken van de reden van je leugen. Ze zetten aan tot dat “oja-moment”: “Oja, ik weet helemaal niet zeker of die ander beter af is met een leugen.” – “Oja, misschien wil die ander wel liever de harde waarheid horen dan de verzachtende leugen” – “Oja, iemand die belogen wordt weet helemaal niet of iets wel of niet om z’n bestwil is gedaan; het is voor hem gewoon een leugen”.

Neem het voorbeeld van de presentatie van je collega. Bij vraag 1 kun je al niet met zekerheid zeggen dat hij beter af is met een leugen om bestwil. Zelfs wanneer je collega de presentatie in de toekomst niet aan een klant gaat geven, weet je niet zeker of hij comfort verkiest boven oprechtheid. En je kunt er ten slotte niet zeker van zijn dat je collega weet dat jij de leugen echt voor zijn eigen bestwil geeft. 

Hoewel jij misschien weet dat dit de laatste keer is dat hij de presentatie gaat geven en je hem liever een boost in zelfvertrouwen geeft, kan hij je leugen om bestwil anders interpreteren. Misschien – of eigenlijk: waarschijnlijk – had hij je feedback wel willen horen. Dat kan hij namelijk weer meenemen bij de volgende keer dat hij een presentatie geeft. 

Het zijn allemaal bewustwordingen die leiden tot één conclusie, in verschillende woorden gegoten door de onderzoekers:

“Vertel de waarheid.”
“Ga voor oprechtheid.”
“Je leugen rechtvaardigen is onterecht.”

Eerlijke feedback om bestwil

Als je echt het beste met iemand anders voor hebt, is eerlijke feedback eigenlijk altijd het beste. Een leugentje om bestwil is namelijk vooral bestwil voor jezelf. Natuurlijk wil je de ander niet kwetsen en wil je bij de kudde horen. Maar gelukkig hoeft eerlijke feedback niet kwetsend te zijn. Het kan ook respectvol en vriendelijk gebracht worden.

Tegen de collega met de rommelige presentatie, zeg je bijvoorbeeld:

“Ik merkte dat er veel tijd in de presentatie was gestoken. Het verhaal was inhoudelijk goed, maar ik raakte soms de hoofdboodschap kwijt. Volgende keer zou ik daar meer focus op aanbrengen. Als je wilt, kan ik nog even met je meekijken voordat je de presentatie aan de klant geeft?”

Liever pijnlijk eerlijk dan schijnvriendelijk lief

Lieg niet – ook al is het om bestwil – maar vertel altijd de waarheid. Geef eerlijke feedback, ook als die negatief is. Draai niet om de zaken heen. Deel alleen dat compliment uit als je het meent.

Omdat je daarmee altijd in een beter daglicht bij de ander staat, dan wanneer je de keuze voor hem hebt gemaakt en hem een verbogen versie van de werkelijkheid voorhoudt. Je ontneemt er z’n autoriteit mee, en bepaalt ermee dat jij beter weet dan de ander wat goed voor hem is. – Stop daarmee, in alle gevallen, zeggen de onderzoekers Emma Levine en Adam Greenberg in de toelichting van hun onderzoek:

“Hoewel paternalistische leugens vaak goed bedoeld zijn, zullen ze normaal gesproken averechts werken. Liegen helpt alleen wanneer er geen enkele twijfel is over de resulterende voordelen voor de ontvanger. In alle andere gevallen is eerlijkheid het beste beleid.”

In praktisch alle gevallen, dus. Want geef toe: je weet nooit zeker of je goedbedoelde leugen wel zulke goede resultaten oogst. Er is altijd een risico op averechtse effecten. Of je nu een slecht geknipt kapsel beoordeelt of je collega niet corrigeert op een gemaakte fout.

Ook niet als je denkt dat je junior collega van de waarheid ontzien beter is, omdat hij wel wat zelfvertrouwen kan gebruiken. Ook niet als je je eigen hachje probeert te redden, omdat je denkt dat je leuker wordt gevonden als je een kapsel onterecht prijst.

Zeg niks, of zeg de waarheid. In het geval van het kapsel: zeg niks. Je hoeft geen compliment te geven, als je het niet meent. In het geval van je collega: zeg de waarheid. Je collega’s, juist de juniors, willen in 92% van de gevallen wél negatieve (opbouwende) feedback krijgen. Had je niet gedacht?

Waarom zou je hen dat onthouden, omdat jij denkt dat het beter voor hen is? Mis gedacht! Dus voortaan: gewoon feedback geven. Positief – als je het echt meent – of negatief – omdat anderen daar dus wél op zitten te wachten.

leugentje-om-bestwil

Dagelijks handige inzichten? Volg ons op social media!

Volg ons onder andere op Instagram of Pinterest. Daar krijg je niet alleen handvatten op het gebied van slimmer communiceren, je ontvangt ook de slimme tips waarmee je jouw productiviteit een boost geeft. De laatste artikelen netjes en overzichtelijk in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de wekelijkse nieuwsbrief.

Leer je liever lezend, lees dan ons boeken Elke Dag om 15.00 Uur Klaar en Full Focus op Wat Écht Belangrijk Is. Maak kennis met de beste inzichten uit onze trainingen en leer slimmer werken in plaats van harder.

Veelgestelde vragen over een leugentje om bestwil

  • Wat is de betekenis van een leugentje om bestwil?

    Een leugentje om bestwil betekenis is het bewust niet vertellen van de waarheid ten behoeve van de ander. Bijvoorbeeld om de ander niet te kwetsen en de relatie daarmee in stand te houden. Een leugentje om bestwil kun je volgens CodyCross, een populaire game, vergelijken met een smoesje: een bewering die niet de volledige waarheid weergeeft in een sociale context. Een leugentje om bestwil in het Engels is white lie.

  • Wat is een leugentje om bestwil in de psychologie?

    In de psychologie verwijst een leugentje om bestwil naar een kleine goedbedoelde leugen die iemand vertelt om een ander te beschermen, ongemak te vermijden of iemands gevoelens te sparen. Dit soort leugentjes worden bijvoorbeeld besproken in de psychologie in het kader van sociale intelligentie, morele ontwikkeling en interpersoonlijke communicatie.

  • Wanneer is een leugentje om bestwil wél acceptabel?

    Een leugentje om bestwil is eigenlijk nooit acceptabel, omdat je nooit zeker weet of de ander liever voorgelogen wordt. Hoewel een leugen om bestwil vaak goedbedoeld is, is het goed om je af te vragen of je de ander echt helpt door niet de waarheid te vertellen. Je bepaalt voor de ander wat het beste voor hem is en ontneemt hem zo de kans op de waarheid. Je kunt zo iemands vertrouwen beschamen en ervoor zorgen dat iemand ook in de toekomst moeite met vertrouwen heeft.

  • Wat is het verschil tussen een leugentje om bestwil en manipulatie?

    Het verschil tussen een leugentje om bestwil en manipulatie zit vooral in de intentie. Bij manipulatie vertel je een leugen voor je eigen gewin, bij een leugentje om bestwil vertel je die om de ander te beschermen. De vraag is echter of de ander echt beter af is met een leugen.

  • Is het oké om de waarheid te verzwijgen om iemand te beschermen?

    Hoewel het goed bedoeld is, is het niet oké om de waarheid te verzwijgen om iemand te beschermen. Je weet namelijk nooit zeker of dit het beste is voor diegene. Wanneer iemand er later achterkomt, zullen er ook gevolgen van beschadigd vertrouwen zijn. Je hebt bijvoorbeeld het vertrouwen geschaad in de vriendschap en moet het vertrouwen herstellen na het liegen.

  • Wat zijn de risico’s van een leugentje om bestwil in professionele communicatie?

    Het grootste risico van een leugentje om bestwil in professionele communicatie is een beschadigd vertrouwen. Dit vertrouwen terugwinnen is lastig. Het kan ook leiden tot verkeerde beslissingen. Op de korte termijn lijkt het misschien niet schadelijk, maar op de lange termijn kan het een grote impact hebben op de relatie en de besluitvorming.

  • Hoe weet ik of ik iemand écht help met een leugentje, of mezelf bescherm?

    Volgens onderzoekers kun je jezelf drie vragen stellen. Als eerste: kun je met zekerheid zeggen dat de meeste mensen beter af zijn met de uitkomst door liegen, dan met de uitkomst door waarheid? Weet je of de persoon met wie je communiceert comfort verkiest boven oprechtheid? En ben je er zeker van dat het doelwit van je leugen weet dat jij het doet in hun beste belang?

  • Hoe ga ik om met collega’s die regelmatig leugentjes om bestwil gebruiken?

    Realiseer je allereerst dat je collega’s het waarschijnlijk goed bedoelen. Vraag jezelf wel kritisch af of hun gedrag tot misverstanden, fouten en wantrouwen kan leiden. Als dat het geval is, is het noodzakelijk om het gesprek aan te gaan. Oordeel niet, blijf feitelijk, gebruik ik-boodschappen en stel vragen. Dan voelen de collega’s zich niet aangevallen en zul je eerder gedragsverandering realiseren.

  • Hoe vertel ik achteraf eerlijk dat ik een leugentje om bestwil heb gebruikt?

    Je vertelt achteraf eerlijk dat je een leugentje om bestwil hebt gebruikt door de waarheid op een rustige manier te vertellen, uit te leggen waarom je loog en door verantwoordelijkheid te nemen. Laat weten dat je niet meer zal liegen als je niet zeker weet of de ander dit liever heeft en vraag om een reactie.

  • Wat als iemand mij confronteert met een leugentje dat ik verteld heb?

    Als iemand je confronteert met een leugentje om bestwil, is het belangrijk om toe te geven dat je hebt gelogen en niet in de verdediging te schieten. Leg vervolgens je intentie uit, maar neem wel je verantwoordelijkheid. Erken ook de gevolgen van je leugen en verontschuldig je voor het feit dat je het vertrouwen beschaamd hebt.

  • Hoe leer ik lastige waarheden zeggen zonder iemand te kwetsen?

    Je leert lastige waarheden zeggen zonder iemand te kwetsen door te leren hoe je negatieve feedback op een constructieve manier kunt geven. Geef je feedback bijvoorbeeld niet op de persoon, maar op het gedrag dat iemand heeft laten zien. Wees empathisch, maar zorg wel dat de feedback concreet en duidelijk is, zodat de ander er echt iets aan heeft.

  • Hoe creëer je een cultuur waarin eerlijkheid boven leugentjes om bestwil staat?

    Je creëert een cultuur door bij jezelf te beginnen en zelf altijd eerlijk te zijn. Stimuleer daarnaast feedback en eerlijkheid door ernaar te vragen en te vertellen hoe belangrijk dit is. Moedig het delen van zorgen, twijfels en fouten aan en reageer empathisch of constructief als mensen de waarheid vertellen. Daarmee voelen anderen zich veilig om hetzelfde te doen.

  • Wat zegt de bijbel over een leugentje om bestwil?

    Een leugen om bestwil in de Bijbel is verboden, net als liegen in het algemeen. Er zijn wel enkele situaties in de Bijbel waarin mensen liegen om een goed doel, namelijk om leven of rechtvaardigheid te beschermen.

Wie zijn wij? | Cursus Feedback Geven

Tijdwinst.com is een trainingsbureau dat gespecialiseerd is in slimmer (samen) werken. Daarvoor bieden we je diverse (online) trainingen aan. Van time management tot snellezen. Nieuwsgierig? Bezoek onze website of blogs en schrijf je snel in voor een van onze trainingen. 

Populaire trainingen: